Dit document bevat een visiestuk dat is opgesteld door de Landelijke Werkgroep Kunst en Cultuur van GroenLinks. Het visiestuk bestaat uit een aantal kernpunten waarvan de werkgroep het belangrijk vindt dat deze een plek krijgen in het verkiezingsprogramma 2021 van deze partij. Deze kernpunten zijn besproken met GL-leden en sympathisanten tijdens een bijeenkomst (georganiseerd door deze werkgroep) op 8 maart 2020, en zijn nu samengevat en onder elkaar geplaatst.
Wij willen benadrukken dat in deze tijd, waarin de coronacrisis de maatschappij in haar greep heeft, het extra belangrijk is om de waarde van kunst en cultuur voor onze maatschappij te benoemen in het vierkiezingsprogramma. De sector wordt zeer hard geraakt door de huidige coronamaatregelen. Bovendien bestaat er onder velen in de sector de angst dat er in de nieuwe beleidsperiode opnieuw bezuinigd zal gaan worden. Nóg een bezuinigingsronde zal verstrekkende gevolgen hebben voor de sector, en zal in vele gevallen onomkeerbare schade veroorzaken.
Kunst, cultuur en maatschappij Kunst en cultuur zijn van zeer belangrijke waarde voor onze maatschappij. Kunst brengt verwondering, verleiding en ontroering. De verbeeldingskracht van kunst helpt ons om ons te verhouden tot een mogelijke toekomst. Kunst kan deze toekomst verbeelden en tastbaar maken, waardoor het onvoorstelbare grijpbaar gemaakt wordt. Juist in tijden van grote maatschappelijke uitdagingen, zoals de klimaatcrisis en de huidige coronacrisis, kan kunst ons alternatieven en mogelijke oplossingen voorstellen. Daarnaast kan kunst ons toegang geven tot andere perspectieven en denkbeelden, en daagt het ons uit om over de grenzen van het bekende heen te kijken. Kunst kan zo zorgen voor onderling begrip en solidariteit. Daarbij kan kunst mensen ook samenbrengen en ontmoetingen faciliteren.
De Landelijke Werkgroep Kunst en Cultuur onderschrijft deze maatschappelijke waarde van kunst, en stelt voor om deze maatschappelijke waarde te stimuleren in het cultuurbeleid van de partij. Belangrijk is hierbij wel dat in dit beleid kunst- en cultuurprojecten niet enkel beoordeeld worden op het beoogde maatschappelijke effect dat zij zullen hebben, maar dat er ook voldoende ruimte gegeven wordt aan creativiteit en experiment in de kunstwerken en cultuurprojecten zelf. De vrijheid om uit te proberen en te experimenteren in de kunsten is belangrijk voor het creëren van een vruchtbare humuslaag voor alle vormen van hedendaagse kunst en cultuur.
Fair Practice De Fair Practice Code (FPC) is belangrijk, en dient onder andere om de kwetsbare kant van de samenleving (kleine makers/uitvoerders, kleine en middelgrote instellingen, en zelfstandige producenten en organisatoren) te beschermen. Eerlijke betaling van cultuurprofessionals zou een recht moeten zijn voor elke professional, óók voor de cultuurprofessional. Hiermee draagt de code bij aan een gezondere en meer veerkrachtige cultuursector waarvan niet alleen de voorgevel er goed uitziet, maar ook de fundering erachter stevig is.
Hierbij moeten we erkennen dat het opleggen van de code zonder aanvullende financiële middelen beschikbaar te stellen ten koste zou kunnen gaan van een groot deel van het culturele aanbod. Wel is het belangrijk om na te denken over welke wet- en regelgeving er nodig is om de FPC duurzaam te verankeren in de kunst- en cultuursector. Het moet niet alleen gaan om meer geld, maar het is van belang dat er aandacht is voor de implementatie van fair practice in brede zin. Bijvoorbeeld: hoe kan het subsidiestelsel evenwichtiger ingericht worden? Daarnaast moet de FPC niet afleiden van andere kerndiscussies, namelijk: wat zijn de kwaliteitscriteria voor makers en instellingen om in aanmerking te komen voor een beloning?
Inclusie, toegankelijkheid en bereik Toegankelijkheid en bereik van kunst en cultuur zijn belangrijk. Kunst- en cultuurinstellingen en evenementen spelen een onmisbare rol in het samenbrengen van verschillende mensen. Onder andere op lokaal- en wijkniveau vormen deze dan ook een belangrijke toegevoegde waarde. Het is daarom waardevol om te investeren in goede culturele voorzieningen die voor iedereen toegankelijk zijn, en waar verschillende groepen uit de samenleving elkaar vinden: open cultuurvoorzieningen. Deze open cultuurvoorzieningen kunnen zowel kleinschalig en lokaal zijn, als dat zij zich bevinden in de gevestigde instellingen in het veld. Het is belangrijk dat er hierbij samenwerking gestimuleerd wordt tussen deze grotere spelers en kleinere initiatieven.
Het belang van cultuureducatie De waardevolle plek van kunsteducatie in het onderwijs zou bij wet moeten worden vastgelegd, maar het opdrachtgeverschap voor specifieke projecten zou bij individuele onderwijsinstellingen moeten liggen. Er zou op elke school in het basisonderwijs (weer) een bevoegde kunstvakdocent moeten worden geïntroduceerd, waarnaast er ook programma’s denkbaar zijn waarbij kunstenaars zelf voor de klas staan. Bijvoorbeeld kunstenaars die een opleiding als ‘Docent beeldende kunst’ hebben gevolgd. Toegang tot cultuur is belangrijk voor alle scholieren en studenten, waarbij er ook meer aandacht moet komen voor kunstopleidingen op MBO- niveau en een cultuurpas waarmee ook MBO-studenten cultuurinstellingen kosteloos kunnen bezoeken.